ĐÀO TẠO NHÂN VIÊN VỀ VĂN HÓA TRÀ ĐẠO VÀ TINH THẦN HIẾU KHÁCH CỦA NHẬT

Giới thiệu về thuật ngữ và văn hóa trà đạo

Trà đạo hay còn có tên gọi khác theo tiếng Nhật là Chanoyu, Sado hay Ocha. Đây là một loại nghệ thuật liên quan đến trà, bao gồm từ việc chuẩn bị và thưởng thức trà (mà chúng ta thường gọi với cái tên quen thuộc là Matcha), bên cạnh đó còn có các dòng đồ ngọt được phát triển theo từng năm tháng của văn hóa  Nhật Bản.

Dù rằng trà đã được nhập khẩu vào Nhật Bản khoảng thế kỉ thứ 8, nhưng riêng với bột trà xanh chỉ được biết đến vào cuối thế kỷ thứ 12 và cho đến thế kỷ 14 văn hoá trà đạo mới dần được hình thành rõ nét ở Nhật. Văn hoá trà đạo được nói đến, không chỉ hình thức uống trà mà bao gồm cả quá trình trong khâu chuẩn bị dụng cụ pha trà và thưởng thức.

Nguồn gốc của văn hóa trà đạo.

Trong văn hoá trà đạo của người Nhật, tinh thần ấy đã hình thành và lưu giữ hơn 400 năm. Thế nhưng trên thực tế, nguồn gốc của cây trà đầu tiên không phải phải được trồng ở Nhật Bản, mà hạt giống đầu tiên được mang đến Nhật xuất phát từ quốc gia Trung Quốc, từ thời nhà Đường giai đoạn năm 618 – 907, khi mà quan hệ ngoại giao giữa 2 nước khá thuận lợi và đạt đến thời kỳ đỉnh cao.

Đến thế kỉ thứ 8, uống trà được xem như một nghi lễ chính thức tại Nhật Bản. Thế nhưng vào thời ấy, văn hoá trà đạo Nhật Bản, mọi thứ chưa được hình thành tinh tế và sâu sắc như thời chúng ta hiện nay.

Vào thời kỳ Nara từ năm 710-794 (Nhật Bản), cây trà được trồng hầu hết bởi những nhà tu hành hoặc những gia đình quý tộc, được sử dụng như một vị thuốc. Thời gian này, tại Trung Quốc, việc dùng trà như một loại thức uống. Bên cạnh đó mối quan hệ của hai nước ngày càng đi xuống, làm cho thói quen uống trà chưa được biết tới ở Nhật Bản.

Đến năm 1187, một nhà sư Nhật Bản tên là Myoan Eisai đã từ Trung Quốc trở về Nhật Bản,  đây cũng là vị sư đầu tiên gợi ý việc xay lá trà, sau đó pha trà bằng nước nóng. Bên cạnh đó còn có một vị tiên đế Trung Quốc tên là Tống Huy Tông, đã gợi ý dùng cây đánh trứng bằng tre để pha trà. Chính hai bí quyết này đã kiến lập nên nền móng văn hoá trà đạo Nhật Bản và được hướng tới rộng rãi cho đến ngày nay. 

Năm 1333, Mạc phủ Kamakura sụp đổ, dẫn đến những cuộc nội chiến trên toàn quốc bùng nổ. Chính điều này đã hình thành một tầng lớp sống xa hoa mới được gọi là Gekokujou. Đây được xem lôi kéo sự thu hút của công chúng, tầng lớp này thường tổ chức các bữa tiệc trà để thết đãi bạn bè, những bữa tiệc trà ấy gọi là Toucha.

Đến thời Azuchi Momoyama vào cuối thế kỷ 16, một người Nhật tên là ông Senno Rikyu kết hợp phương thức uống trà sẵn có những triết lý Thiền, hình thành một trường phái với bí quyết pha trà và uống trà có sự khác biệt so với thông thường. Chính điều này đã vun đắp nên văn hoá trà đạo thời nay. 

Nét độc đáo của trà đạo.

Đối với nghi thức pha trà trong văn hoá trà đạo Nhật Bản, nghi thức này mang đậm nét thuần tuý và giản đơn. Giản đơn cũng chính là một chiêu thức cực kỳ hay để chuẩn bị chén trà tiếp đãi những vị khách. Tuy nhiên, trong mỗi một bước để tiếp đãi trà, đều có những công đoạn khá rõ rệt, những dụng cụ pha trà phải được đặt ở các vị trí đã được mặc định từ trước, trên tấm chiếu có tên gọi là Tatami. Việc uống trà, pha trà hay thưởng trà đều đòi hỏi có chiều sâu về tâm hồn, giữ cho bản thân một bình thản và nhẹ tênh.

Không gian văn hóa trà đạo.

Không gian văn hóa trà đạo được gọi theo một cái tên tiếng Hán rất hay, đó là trà thất. Trà thất là một gian phòng hoặc một căn nhà nhỏ đơn sơ, nằm ẩn mình trong một khu vườn tĩnh lặng, có hoa có lá hầu hết nhạt màu, chỉ để dành riêng cho việc thưởng trà, nó còn được gọi là “nhà không”.

Trong văn hoá trà đạo Nhật Bản, trà thất thường được làm từ các nguyên vật liệu khá phong phanh, không cần đề cao về tư duy thiết kế hay sự cân đối, bền vững.

Mục đích của việc này nhằm khiến ta liên tưởng đến hai chữ “vô thường”  cùng tính chất trống rỗng của mọi sự. Dựa theo khía cạnh quản điểm của thiền, sự cân đối hay hoàn mỹ chính là mất đi sự tự nhiên của tạo hóa, vì nói mọi thứ đều hoàn mỹ, thì cuộc đời sẽ không có chỗ nào dành cho sự phát triển và đổi thay.

Và yếu tố quan trọng của trà thất chỉ đơn giản là có không gian là hài hòa với cảnh vật tự nhiên bao quanh gian phòng.

Nguyên liệu pha trà.

Trong văn hoá trà đạo, để làm được một chén trà ngon, việc trồng các cây trà cũng được thực hiện tỉ mỉ. Những cây trà mọc trên sườn núi, đặc biệt ít nắng và chú trọng sự mát mẻ, trước lúc thu hoạch trong khoảng 20-30 ngày được tính từ lúc nụ trà mới nhú, người nông dân sẽ phủ một lớp bạt che lá trà, để lá trà có thể được sinh trưởng tốt nhất trong bóng râm, việc dùng bạt che nhằm kiểm soát được vị ngọt của trà cũng như hạn chế được việc để trà bị đắng.  

Sau 20-30 ngày, người nông dân đã đến thời kì thu hoạch lá trà, người ta sẽ hái các nụ lá non nhất bên cạnh 3-4 lá non liền kề. Sau khi đã thu hoạch, người nông dân sẽ bỏ đi những đoạn cuống lá và gân lá, sau đó để hong gió hoặc xao khô. Làm như vậy, sẽ giúp giữ được màu xanh nguyên bản của lá trà, cũng như giữ được các dưỡng chất bên trong lá.  

Thành phẩm theo đúng văn hoá trà đạo Nhật Bản của quá trình này là lá trà khô, được gọi là Tencha nếu lá trà thẳng đẹp, Tencha sẽ được dùng xay thành bột và trở thành Matcha, còn những lá cong xoắn, sẽ được gọi là Gyokuro – sử dụng để pha trực tiếp, phương thức uống này được gọi trà mạn. 

Phương pháp pha trà.

Đối với bột trà xanh (Matcha) với thể pha thành hai loại: Usucha và  Koicha

Usucha

Usucha là loại trà được pha loãng bằng một lượng bột trà nhỏ, thêm nước nóng ở nhiệt độ phù hợp. Khi chổi đánh trà đánh nhanh, usucha sẽ tạo ra 1 lớp bọt mịn trên bề mặt nước. 

Khi ngồi pha trà và thưởng thức trà đạo cùng nhau, người pha trà còn có thú vui so sánh lớp bọt mịn trên bề mặt usucha, bọt càng mịn càng chứng tỏ tay nghề càng cao, bột trà càng chất lượng hơn.

Koicha

Koicha là một loại trà đặc, mức độ đặc phù hợp nằm giữa dạng lỏng và dạng sệt. Với 4 gram trà, chỉ cho khoảng 30-40 ml nước. Người thưởng trà sẽ thưởng thức những ngụm trà nhỏ, tuy ít những cũng đủ để thấy được hương vị hoa cỏ trong từng ngụm trà với vị thanh, chát nhẹ và xen lẫn vị đắng nơi đầu lưỡi.

Ngoài ra trong ấm trà, còn có những mùi vị khác như mùi quả thông, mùi cỏ tươi và cả mùi táo chín. Những mùi hương này đều rất sẽ rất tự nhiên đem đến cho người thưởng trà sự bình an và thanh tịnh. Còn nếu như, người thưởng trà chỉ cảm nhận được vị chát đắng, không hề có vị ngọt, có nghĩa là bột trà có chất lượng kém hoặc là trà nhái.

Theo chuẩn văn hoá trà đạo Nhật Bản, trong một buổi chiêu đãi trà, chúng ta sẽ mang một bát trà được chuẩn bị để đủ một lượng trà phục vụ cho từ 5 đến 7 người có mặt tham gia buổi trà đạo. Nếu như có thêm người tham gia, phải chuẩn bị thêm chén trà. Chén trà sẽ được truyền qua tay từng vị khách đã thứ tự định sẵn.

Thuật ngữ về trà cụ.

Chén trà Chawan

Chiếc chén (hay bát) được dùng để uống trà được gọi là Chawan, Chawan sẽ có kích thước tương đối to.

Ấm Tetsubin

Đây là một chiếc ấm được làm từ gang đúc, trong tiếng Nhật gọi là Tetsubin. Ấm tetsubin đã được sản xuất tại Nhật Bản đã từ hàng trăm năm nay. Bình thường, nó được dùng trong các tiệc trà, nghi lễ trà Nhật Bản hoặc dùng hàng ngày. 

Công dụng của ấm Tetsubin tương đối đặc biệt, nó có thể khiến cho thay đổi mùi vị của nước trà. Lúc pha trà bằng nước đun sôi, hương vị của trà trở thành dịu và ngọt hơn khi pha trong ấm Tetsubin. Ngoài ra, nhờ vào lượng chất sắt hòa tan trong nước, nước trà được pha trong ấm Tetsubin có thể cho chúng ta những ích lợi về sức khỏe. 

Một số thuật ngữ trà đạo khác: 

• Okiro: Lò đun
• Furo: Lò gió
• Chasen: Chổi đánh trà
• Kusenaoshi: Đế sứ để chổi Chasen
• Mizsashi: Âu đựng ấm trà

  

Đạo tạo nhân viên về sự hiếu khách trong văn hóa trà đạo của Nhật Bản.

Tại sao hôm nay GOEN lại chia sẻ về trà đạo. Đều có lý do hết đấy các bạn ạ. Văn hóa trà đạo cũng sẽ một phần biểu hiện sự hiếu khách trong văn hóa Nhật Bản.

Để nói đến văn hóa trà đạo của Nhật, có thể thể hiện qua một cụm từ gọi là Ichi go ichi e, tiếng Việt có nghĩa là “Mỗi một khoảnh khắc chỉ xảy ra duy nhất một lần trong đời”. Ý nghĩa cuối cùng của của văn hoá trà đạo Nhật Bản đó là bạn hãy biết trân trọng từng khoảnh khắc của hiện tại vì nó sẽ không xảy ra một lần nào nữa.

Mỗi khi thưởng trà, điều duy nhất mà người uống cần tập trung chỉ đơn giản là uống trà, cộng hưởng với việc hoà hợp với những người quanh, trong lòng không để tâm hay vướng bận gì.

Trong nghệ thuật trà đạo của Nhật, có 4 quy tắc cơ bản cần nắm, đó là: 

• “Hoà” – Sự hoà hợp
• “Kính” – Sự kính trọng
• “Thanh” – Sự tinh khiết
• “Tịch” – Sự thanh tịnh

Văn hoá trà đạo thường giúp con người kết nối sâu sắc hơn với tiềm thức bên trong của họ.

Cũng như rộng rãi thứ cần phải đoàn luyện, học tập, văn hoá trà đạo Nhật Bản luôn gắn liền mang thực hành. Khác có trông chờ vào đâu ấy, Trà đạo thuộc về bên lối sống  độc lập, tự làm chủ bản thân.

Những lưu ý trong văn hóa thưởng trà 

Không chỉ có nguyên tắc thưởng trà, mà trong nghệ thuật thưởng trà, còn có những lưu ý khác, mà người thưởng trà có thể xem qua dưới đây:

Trang phục:

Người thưởng thức trà đạo nên chọn cho mình các mẫu y phục đơn giản, lịch sự, giảm thiểu ăn mặc lòe loẹt vì điều này được xem là bất lịch sự đối với người Nhật nói chung và người thưởng thức trà đạo nói riêng.

Phụ kiện:

Hạn chế sử dụng những loại phụ kiện quá rườm rà, để có thể cảm nhận hết văn hóa trà đạo của người Nhật Bản, bạn có thể thử lựa chọn trang phục kimono truyền thống khi uống trà. 

Mùi hương:

Tưởng chừng như đây chỉ là một điều không quan trọng, nhưng trong không gian thưởng thức trà đạo, sẽ luôn có một mùi hương dịu nhẹ riêng, nhờ vậy đem lại cảm giác thoái mái cho những người thưởng trà.

Và chính vì lý do trong trà thất đã có một mùi hương thoảng nhé, nên những người thưởng trà cũng cần lưu ý không nên xịt nước hoa cơ thể bằng mùi quá nồng hoặc sẽ gây ảnh hưởng đến mụi hiện có của của trà thất nhé!

Sự khác nhau giữa văn hóa trà đạo Việt Nam và Nhật Bản

Bao gồm những yếu tố khác nhau:

Trà

• Việt Nam: Trà lá
• Nhật Bản: Trà bột và trà lá

Bánh sử dụng kèm theo

• Việt Nam: Kẹo vừng, kẹo lạc, kẹo gừng, bánh cốm, bánh đậu xanh,… 
• Nhật Bản: Những chiếc bánh mang màu sắc và hình dáng theo mùa.

Không gian thưởng trà

• Việt Nam: Bất kỳ địa điểm nào
• Nhật Bản: Nơi thưởng trà phải sở hữu không gian riêng, còn gọi là trà thất, hoặc trà viên

Bạn thưởng trà

• Việt Nam: Dựa vào tâm cảnh, sự hòa hợp của người thưởng trà, thường là những người tinh tế  và có sự  trải nghiệm, có kỹ năng lắng nghe, san sớt và trải lòng cùng nhau.
• Nhật Bản: Người thưởng trà về cơ bản phải tuân thủ những quy tắc về trà đạo trước lúc tham dự.

Giá trị về nhân sinh quan

• Việt Nam: Là sự giao thoa giữa đất trời, thời gian, ngũ hành và con người, được hội tụ đủ trong một chén trà.
• Nhật Bản: Thấu hiểu được bản chất của sự bình an

Giá trị đạo đức

• Việt Nam: Hòa, Kính
• Nhật Bản: Hòa, Kính, Thanh, Tịch

Hãy tiếp tục theo dõi GOEN để đón nhận những câu chuyện thú vị về văn hóa Nhật Bản và tìm hiểu những khóa đào tạo nhân viên hữu ích khác để có thể thích ứng được với môi trường làm việc Nhật Bản các bạn nhé !